آرامگاه و خانه ی میرزا کوچک خان جنگلی نماد شهامت و جنبش
یونس استادسرایی مشهور به میرزا کوچک خان جنگلی ، مبارز انقلاب مشروطه و رهبر جنبش جنگل میباشد که در اعتراض به نقض تمامیت ارضی و استقلال ایران از طرف بیگانگان پس از مشروطه قیام نمود که ایشان در خانواده ای متوسط در روستای زیدخ از توابع فومنات دنیا امده
خانه میرزا کوچک خان جنگلی در استاد سرای شهر رشت ، خیابان سهیل دبیری، جنب دفتراسناد رسمی در استان گیلان واقع شده و میرزا کوچک خان جنگلی در خانه ای متولد شده که اکنون به یکی از جاذبه های گردشگری مهم استان گیلان و خانه یکی از بزرگترین مشاهیر ایران تبدیل گردیده
میرزا کوچک خان فرزند میرزا بزرگ در سال ۱۲۵۷ (ه. ش) در این سرا به دنیا آمده است و این بنا از سال 1380 در اختیار شهرداری رشت قرار گرفته و بازسازی بنای فعلی از سال 1381 به سبک معماری بومی آغاز گردید که با این کار از تخریب ان جلوگیری کردند
نخستین چیزی که توجه هر گردشگر را در اغاز ورود به زادگاه کوچک جنگلی به خود جلب کرده جمله معروف میرزاست که روی دیوار نوشته شده است: " من استقلال ایران را خواهانم و بقای اعتبارات کشور را طالبم "
مساحت این بنا به میزان 300 مترمربع بوده که شامل دو طبقه میباشد و هر طبقه چهار اتاق و ایوان و دو پلکان در دو طرف خانه برای ورود به ایوان و اتاق های بالا داشته و طبقه پایین هم نمایشگاهی دائمی میباشد که از کتب مربوط به تاریخ گیلان و نهضت جنگل را در خود جای داده است و طبقه بالا نیز محل زندگی خانواده استادسرایی بود که مثل آنچه در قدیم وجود داشته بازسازی گردیده است و در گوشه و کنار خانه هم بر روی دیوارها عکس ها و اسنادی از دوران مبارزات نهضت جنگل نصب شده است.
میرزا کوچک خان یکی از شخصیت های بزرگ تاریخ و افتخارات ایران زمین بوده که با مبارزات آزادی خواهانه و جنبش ضد استعماری اش که جان عزیز خودش را نیز در این راه و برای رفاه حال مردم ایران از دست داده و موجب شده که ایشان به نماد شهامت در گیلان برای ایرانیان مبدل گردد
این مرد ازاده که دارای هیکلی بزرگ و بازوانی ورزیده با پیشانی باز و چهره‌ای داشت تحصیلات مقدماتی خود را در مدرسه حاجی حسن در صالح آباد رشت و مدرسه جامع گذراند و آنگاه به تهران آمد و در مدرسه محمودیه به تحصیل ادامه داد ، ولی از آنجا که شور میهن پرستی را در سر داشت قدم به میدان مبارزه نهاد و از همان دوران تحصیل حامی مظلومان و دشمن ستمگران بود و اگر کسی نسبت به شخص ستمی می کرد میرزا با ظالم مبارزه می نمود
یونس استادسرایی در سال ۱۲۵۷ هجری شمسی، رهبر جنبش جنگل و از نخستین رهبران تنها جمهوری شوروی سوسیالیستی در ایران بوده و ایشان از مبارزان انقلاب مشروطه و رهبر جنبش جنگل از نخستین رهبران تنها جمهوری شوروی سوسیالیستی در ایران مشهور به جمهوری سرخ گیلان میباشد ، او در ۱۱ آذرماه ۱۳۰۰ هجری شمسی پس از نبردی سنگین با قوای دولتی در حالی که برای ملاقات با رشیدالممالک خلخالی عازم خلخال گردیده بود و پس از چند روز سرگردانی در کوه‌های تالش، بر اثر سرما و یخبندان وی درگذشت و پس از اینکه توسط نیروهای حکومتی سر از تنش جدا گردید در محله سلیمان داراب رشت ایشان به خاک سپرده شدند
این خانه تاریخی از جمله بناهایی بوده که تاریخ و یاد مبارزات یک مرد بزرگ از دیوارهای بلند آن خودنمایی کرده و خانه‌ای قدیمی که بخش‌هایی از آن و اشیایی که در بخش موزه آن باقی و متعلق به همان روزهایی بوده که سردار جنگل در آن خانه زندگی نموده است.
در لوح نصب شده در حیاط خانه میرزا نشان داده که مساحت اولیه این خانه که متعلق به میرزا بزرگ پدر میرزا کوچک‌خان بوده به میزان یک هزار و ۱۲۰ متر مربع بود که شامل حیاطی وسیع که تا پشت تکیه مستوفی امتداد داشته و پس از کشته شدن میرزا، خانواده او به دلیل احساس عدم امنیت در حکومت پهلوی اول خانه را ترک نموده و آن را بعدها به فروش خواهند رساندند.
بر طبق اسناد و مدارک به دست آمده اولین بار در حدود هشتاد سال پیش این خانه توسط رحیم‌خان برادر میرزا کوچک به شخصی به نام ابراهیم کلیمی اصفهانی و سپس در سال ۱۳۲۷ هجری شمسی به مرحوم سیف‌الله ملک‌زاده فروخته گردیده و فرزندان ملک‌زاده بعدها به تفکیک محوطه و فروش قسمت بیشتر این خانه اقدام نموده و قسمت های باقیمانده از خانه میرزا هم تا سال ۱۳۶۰ به مستاجران واگذار گردید ه و در اوایل دهه ۸۰ بود که وارث مرحوم ملک‌زاده به دلیل متروکه بودن بنای تاریخی اقدام به فروش خانه برای تخریب و احداث آپارتمان نمود اما در روز تخریب، شهردار وقت رشت از طریق فردی نا‌شناس در جریان امر قرار گرفته شده و جلوی تخریب کامل بنا را گرفته و با واگذاری زمین معوض به مالک آن، بنای مخروبه میرزا را به تملک شهرداری درآورده شده است.
این مکان به تنهایی یکی از جاذبه های گردشگری مهم استان گیلان به شمار آمده و در این خانه هر از چند گاهی نمایشگاهی نیز برپا می گردد و به عنوان مثال به مناسبت سالروز شهادت سردار جنگل و با هدف معرفی و شناساندن قسمتی از تاریخ این نهضت یک مجموعه دار گیلانی نمایشگاهی از اسناد ،تمبرها، تلگرافهای سانسور نشده و سانسور شده ، برگه های مالی و ... مربوط به دوران نهضت جنگل را در این خانه به نمایش گذاشته است.
قرار گرفتن تصویر سیدحسن مدرس
در کنار عکس‌ها و اسناد واقع در موزه در اتاق‌های خانه میرزا تابلویی وجود دارد که حاوی تصویر آیت‌الله سیدحسن مدرسنماینده مجلس شورای ملی در اواخر دوران قاجار و اوایل حکومت پهلوی اول به چشم خواهد خورد که در نگاه اول تعجب‌برانگیز بوده که مدرس در خانه میرزا چه می‌کند؟ برای جواب این سوال با خواندن متن تابلو به دلیل نصب آن در این خانه پی خواهیم برد که این متن به پرسش و پاسخی با مدرس درباره میرزا و نهضت جنگل اختصاص داشته
پرسشگر از مدرس پرسیده : "آیا محاربه با جمعی که 5 سال است بنام اتحاد اسلام و جنگلی‌ها در حدود گیلان قیام کرده و عملا خودشان را به تمام ایرانیان معرفی کرده اند، به جز حفاظت نوامیس اسلامی و حراست استقلال مملکت و دفاع از دشمنان ایران، اسلام و قطع نفوذ و مداخلات ظالمانه و تعدیات جابرانه اجانب مقصدی نداشته و ندارند و تنها جمعیتی که در تحت تاثیر دیگران نبوده و فقط به قوای مادی و معنوی و ملی اتکا داشته اند و حقیقتا سبب افتخار و شرافت ایران و ایرانیان بوده اند چه صورت دارد؟ آیا محاربین با این جمعیت در حکم محارب و محاربه با امام زمان (عج) خواهد بود؟ حکم الله بیان فرمایید"
سید حسن مدرس در پاسخ چنین گفتند:
" حقیر از آقای میرزا کوچک‌خان و افرادی که صمیمانه با ایشان هم‌آواز بودند نیت سوئی به دیانت و صلاح مملکت نفهمیدم بلکه جلوگیری از دخالت خارجه و نفوذ سیاست آنها در گیلان عملیاتی بوده که بس مقدس و بر هر مسلمانی لازم میباشد و خداوند همه ایرانیان را توفیق دهد که نیت و عملیات آنها را تعقیب و تقلید کند و پر واضح بوده که ظرفیت و ضدیت و محاربه با همچون جمعیتی مساعدت با کفر و معاندت با اسلام میباشد. فی شهر جمادی‌الثانی ۱۳۳۸، سیدحسن مدرس"
نهضت جنگل
این نهضت به رهبری روحانی مبارز، میرزا کوچک خان جنگلی (1257-1300ه. ش.) که با اندیشه اتحاد دنیای اسلام مدت ها به مبارزه داشته علیه استبداد محمدعلی شاه قاجار و استعمار دولت های خارجی روس و انگلیس پرداخت ولی نفوذ هواداران کمونیست در سران نهضت و خیانتشان علیه نهضت جنگل، سبب شد که میرزا و یاران وفادارش در حمله نیروهای دولتی رضاخان به اعماق جنگل پناه برده و سرانجام میرزا در اثر سرما و برف و بوران کوه های گیلوا، جان به جان آفرین تسلیم نمود و دشمنانش سر او را از بدن جدا نموده و برای رضاخان به ارمغان آوردند.
آرامگاه میرزا کوچک خان جنگلی
معروف به سردار جنگل در جنوب شهر رشت در محله سلیمان داراب در گورستان سلیمانداراب واقع گردیده است و از جمله مناطق دیدنی شهرستان رشت به شمار رفته است و این آرامگاه کوچک و با اهمیت، مورد عنایت و توجه مسافران و مردمانی بوده که با سادگی وزیبایی بر روی قبر میرزا کوچک خان جنگلی احداث گردیده است
بنای یادبودی در مقبره میرزا کوچک خان پس از پیروزی انقلاب اسلامی که طرح آن از معماری اسلامی و سنتی بهره گرفته و بنای تاریخی که بصورت یک هشت ضلعی منظم از اشکال هندسی رایج در معماری سنتی ایران بوده و به مساحت 40 متر مربع و ارتفاع 9 متر ساخته شده و عناصر تشکیل دهنده ی این بنا عمدتاً آجر ، کاشی ، سفال و چوب میباشد که همگی از مصالح بومی به شمار رفته و تلفیق آن با فضای سبز درختان کهنسال اطراف بنا یادآور جنگل و متناسب با روحیات آزادمنشانه آن شخصیت مبارزبوده است
ساعات بازگشایی موزه میرزا کوچک جنگلی
خانه موزه و مرکز اسناد میرزا کوچک جنگلی همه روزه از ساعت 8 صبح تا 13 و جمعه ها نیز این مکان از ساعت 10 صبح تا 17 عصر یکسره باز میباشد و افتخار میزبانی تمام افراد تاریخ دوست را دارد و همچنین کتابخانه نیز در ایام هفته 8 تا 13 باز میباشد.
